Ο πόλεμος και το Πνεύμα
2022-03-24 15:50
Τό δέ ἀληθείᾳ γε πάντων ἁμαρτημάτων διά τήν σφόδρα ἑαυτοῦ φιλίαν
αἲτιον ἑκάστῳ γίγνεται ἑκάστοτε (Πλάτων, Νόμοι, 731d)
(Στην πραγματικότητα, η αιτία για όλα τα παραπτώματα καθενός,
κάθε φορά πηγάζει από την υπέρμετρη φιλαυτία του).
1. Το θέμα των ημερών είναι ο πόλεμος. Και όχι οποιοσδήποτε πόλεμος. Πρόκειται για τον πόλεμο της Ρωσίας με τη Δύση. Πρόκειται για τον πόλεμο των «καλύτερων» της Ασίας με την ηγέτιδα δύναμη του πλανήτη η οποία κυριαρχεί εδώ και πολλούς αιώνες στο πλανητικό στερέωμα. Ποτέ δεν είναι όμως μόνο οι πολεμικές επιχειρήσεις που πρέπει να μας απασχολούν. Είναι και ο περαιτέρω στοχασμός με αφορμή τον πόλεμο. Θα τρέξουν ασφαλώς κάποιοι να αναχαιτίσουν τη στοχαστική διάθεσή μας λέγοντας ότι την ώρα που λυσσομανά το κανόνι και την ώρα που ξερνοβολά φωτιά η κάννη του άρματος, ο στοχασμός μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Δεν αντιλέγω. Την ιστορία την κινούν οι πράξεις και τα δρώντα υποκείμενα. Ωστόσο, την κατανοεί, την καθοδηγεί και την χαρακτηρίζει ο κόσμος του Πνεύματος. Έχει και αυτός το δικό του οπλοστάσιο. Και δεν υπακούει ούτε υποτάσσεται εξολοκλήρου στις κατηγορίες της ύλης. Ο πόλεμος επιδιώκει να εξαναγκάσει τον αντίπαλο να υποκύψει στη βούληση του επιτιθέμενου με τη χρήση βίας κόβοντας το νήμα της ύπαρξης της ζωής ως ύλης. Το Πνεύμα προσπαθεί να διασώσει την ύπαρξη του ανθρώπου ακόμα και όταν ο ίδιος «έφυγε», με απώτερο σκοπό την ολοένα και πληρέστερη κατανόηση του. Επομένως, ο πόλεμος, ιεραρχικά, έπεται του Πνεύματος. Πρόκειται για την καταστατική εξίσωση που κινεί την ανθρώπινη Ιστορία. Και η κάθε εποχή έχει το μερτικό της όσον αφορά τη διαύγαση της ανθρώπινης συνθήκης εν τω κόσμω. Όπως πολύ εύστοχα σημείωσε ο Χρ. Μαλεβίτσης στα «Μήλα των Εσπερίδων»: ο άνθρωπος έχει την βιολογική ζωή (άρα την ύλη) μόνον ως υπόβαθρό του. Όπου επάνω του στηρίζει την πνευματική ζωή. Εκεί δεν λειτουργεί η λησμονιά. Εκεί τελείται και τελετουργείται η ανάμνηση, που είναι όρος της πνευματικής ζωής. Η σώρευση της εμπειρίας του παρελθόντος επιφέρει τον φωτισμό και τις συνειδητοποιήσεις βάθους. Είναι η αξιούμενη από την πνευματική ζωή διάσωση των συμβαινόντων στη μικρή και μυστηριακή σχεδία της ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία διασχίζει τους ζοφερούς ωκεανούς του όντος.
2. Επομένως, το θέμα μας δεν είναι ακριβώς ο πόλεμος. Ο σταθερός προσανατολισμός της πορείας μας είναι ο άνθρωπος και σχέση του με την Αλήθεια. Απλώς, στην παρούσα χρονική συγκυρία, οφείλουμε να διανοίξουμε το πέρασμα μέσα στη δίνη του πολέμου. Μα ακριβώς λόγω του έκτακτου και θανάσιμου γεγονότος του πολέμου, δεν μας επιτρέπεται μια εις βάθος προσέγγιση. Παρά μόνο πρόχειρες γεωτρήσεις χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία. Προς το παρόν. Και για τούτο, προς το παρόν, διανοίγουμε όπως – όπως το πέρασμα. Και είναι ένα πέρασμα άδηλο και επικίνδυνο αφού η εποχή μας είναι η εποχή μιας περίεργης πνευματικής ξηρασίας. Οι αλλοτινές εποχές ήταν επίσης επικίνδυνες. Αλλά δεν ήταν τόσο επικίνδυνες όσο η σημερινή καθώς τότε λειτουργούσε η ανυψωτική διάσταση της πνευματικής παραγωγής. Μα ακόμα και έτσι, ακόμα και εν τω μέσω συγκλονιστικών επιτευγμάτων της ανθρώπινης διάνοιας, γίναμε μάρτυρες ανήκουστων φρικαλεοτήτων και πρωτόγνωρων εγκλημάτων. Υποθέτω πως σήμερα, ακριβώς επειδή το πνευματικό επίπεδο, νοούμενο ως υπαρξιακό διάνυσμα, είναι χαμηλό, είμαστε έτοιμοι να πράξουμε - ως ανθρωπότητα - νέα αίσχη και νέες ύβρεις. Αυτή η προοπτική και μόνο, τοποθετεί την εποχή μας στα κράσπεδα του ενδεχόμενου αφανισμού και των απόλυτων οριακών καταστάσεων.
Είπαμε ότι η μέριμνα μας οφείλει να είναι προσανατολισμένη προς την Αλήθεια.
3. Δεν κάθομαι να γράψω για το δίκαιο και το άδικο της εισβολής των Ρώσων. Ασφαλώς και ο επιτιθέμενος είναι ήδη καταδικασμένος. Όχι όμως επειδή το είπε η Δύση. Αλλά επειδή δια της βίας προσπαθεί να επιβληθεί. Στοχεύει δηλαδή στην υποταγή του πνεύματος μέσω της στέρησης της βιολογικής ζωής, που είναι το απόλυτο προαπαιτούμενο προκειμένου το Πνεύμα να μπορέσει να αναπτυχθεί. Ωστόσο, ήταν πασίγνωστο ότι το «ουκρανικό» αργά ή γρήγορα θα έφτανε σε αυτό το σημείο. Και έρχεται το ερώτημα: Ποια ήταν η προσπάθεια της Δύσης προκειμένου να επισπεύσει ή να αποτρέψει τον πόλεμο; Ποιος επωφελείται μεσοπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα από τον πόλεμο; Τελικά, πώς το Πνεύμα του ανθρώπου έδρασε προκρίνοντας τη μία ή την άλλη κατεύθυνση; Ποιες ήταν οι ορίζουσες των δρώντων υποκειμένων και ποια ήταν τα θέλγητρα των αποφάσεων τους; Πρόκειται για θεμελιώδη ερωτήματα των οποίων οι απαντήσεις τους είναι πάντα σιβυλλικές. Άρα αμφίσημες. Άρα δυσερμήνευτες. Άρα ιδεολογικώς και υστεροβούλως μεταφραζόμενες. Έτσι, το δίπολο κακό/καλό ή δίκαιο/άδικο ευτελίζεται σε θέμα καθαρής προοπτικής.
4. Με προβληματίζει το γεγονός ότι δεν κάνουμε τις απαραίτητες – και ως εκ τούτου γόνιμες – αντιπαραβολές με το πρόσφατο παρελθόν. Ξεχάστηκε αλήθεια το γεγονός ότι ο πόλεμος που έγινε για την εξόντωση του Σαντάμ βασίστηκε σε μια φούσκα; Ότι δήθεν είχε πυρηνικά ή βιολογικά όπλα η Βαγδάτη; Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας ήταν σε όλες του τις πτυχές δικαιολογημένος ή ήταν δικαιολογημένος μόνο και μόνο επειδή έγινε από τη Δύση σε χώρες που ήταν εκτός Δύσης; Ποια η γνώμη του υπόλοιπου πλανήτη για αυτούς τους πολέμους; Και τί θα πούμε για τη Γιουγκοσλαβία; Και τί γίνεται αλήθεια με την περίπτωση της Κύπρου; Πώς θα καταφέρει η Δύση να αιτιολογήσει την ανευθυνότητα που κατά τεκμήριο έδειξε σε όλες αυτές τις περιπτώσεις; Βρέθηκε όμως και εδώ ο «ένοχος» όρος για να εμβολίσει τον στοχασμό. Λέγεται whataboutism. Ο όρος περιγράφει εκείνον που για να κρύψει τη δική του ενοχή, προβάλλει την ενοχή του αντιπάλου, ως ένα παρηγορητικό φάρμακο για τη δική του συμπεριφορά. Έτσι, για τον αντίπαλο, κάθε διάλογος που μπλέκεται στα επιχειρήματα του whataboutism, και εξαντλητικός είναι, και ατέρμονος. Ο όρος όμως δεν αναιρεί ότι και οι δύο αντίπαλοι έπραξαν εκείνα για τα οποία αλληλοκατηγορούνται. Απεναντίας, τα κατοχυρώνει.
5. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι οι Δυτικοί θέλουν να προκαταλάβουν τη σκέψη των πολιτών που κατοικούν στις χώρες τους. Ταυτόχρονα, δεν φαίνεται να θέλουν να επηρεάσουν τις γνώμες μη δυτικών ανθρώπων μιας και αυτά που λέγονται τις τελευταίες μέρες είναι τόσο υπερβολικά και χοντροκομμένα που αγγίζουν τα όρια της συμπαιγνίας και του εμπαιγμού για τους υπολοίπους. Δαιμονοποιούν με απόλυτο τρόπο τον αντίπαλο προσπαθώντας να εξαλείψουν τις αντιδράσεις έναντι των δικών τους ενεργειών και ατοπημάτων, τωρινών και παρελθοντικών. Θέλουν να φορτίσουν - συναισθηματικά και πολιτικά - τόσο έντονα την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία ώστε να μην τίθεται θέμα αμφισβήτησης για το ποιος βρίσκεται «στη σωστή πλευρά της Ιστορίας». Στόχος είναι ουσιαστικά η εξασφάλιση της μη εμφάνισης των «whatabouts»· ατόμων δηλαδή που θα αρχίζουν ξαφνικά να λένε «ναι αλλά κι εμείς…» εντός των τειχών της Δύσεως. Έτσι, με άμεσες μεθοδεύσεις που αφορούν κυρίως στο προπαγανδιστικό επίπεδο μέσω των ΜΜΕ, αλλά και με παντοειδείς κυρώσεις και αποκλεισμούς κάθε ρωσικού «trademark», στις χώρες της Δύσης καθίσταται – ήδη από την αρχή της σύρραξης - πολιτικά και ψυχολογικά ασύνετο να διερωτάται κανείς για τα βαθύτερα αίτια της ρωσικής εισβολής. Η κατάσταση αυτή δεν είναι πρωτόγνωρη. Την βιώνουμε έντονα τα τελευταία χρόνια με την πανδημία του κορωνοϊού. Και σε αυτή την περίπτωση, η Δύση προσπάθησε να δαιμονοποιήσει συλλήβδην κάθε φωνή που ασκούσε κριτική στους χειρισμούς που ακολουθήθηκαν, με αποκορύφωμα την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού, είτε αυτή ήταν δικαιολογημένη με βάση την επιστημονική αμφισβήτηση είτε αυτή ήταν ξεκάθαρα παράλογη. Και εδώ, όπως γίνεται και σήμερα για τον πόλεμο, υπήρξε μια υπερβολική αντίδραση εναντίον των αντιπάλων, σε βαθμό που κάνει τους υγιώς σκεπτόμενους να ασφυκτιούν. Είναι βέβαιο ότι το μέλλον μας θα βρίθει τέτοιων φαινομένων με τελικό αρνητικό αποδέκτη την ελευθερία της σκέψης. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν εν δυνάμει ολοκληρωτισμό που προς το παρόν προχωρά έχοντας για άλλοθι (ή προπέτασμα) ότι τα πάντα γίνονται «για το καλό μας». Αργά ή γρήγορα όμως θα «λάμψει» ξανά το χιλιοεπιβεβαιωμένο σταυροδρόμι. Θα μας καλέσει ξανά να επιλέξουμε την στράτα που θα πορευτούμε. Για να καθοριστεί η ισοτιμία της εποχής μας. Μέσα από την ανθρώπινη εμπειρία της επιδίωξης της ισχύος προβάλλει αμείλικτη η αξιωματική θέση: η λαχτάρα της «τάξης» εξωθεί τις κοινωνίες είτε στην επιδίωξη και στην εφαρμογή της ελευθερίας μέσω της δικαιοσύνης είτε στην επιδίωξη και στην εφαρμογή της τρομοκρατίας. Το ένα ανυψώνει και το άλλο οδηγεί σε έκπτωση. Όσο ο κόσμος διατρίβει απνευμάτιστος, η έκπτωση θα μοιάζει με ευκαιρία. Τελικά, συν τω χρόνω, η έκπτωση θα μεταποιεί τις συνειδήσεις δημιουργώντας σφαλισμένες πόρτες και σιδερόφραχτα παράθυρα.
6. Αυτή η πορεία της Δύσης θυμίζει έντονα την τακτική των Ηνωμένων Πολιτείων κατά τα έτη του Ψυχρού Πολέμου. Ουσιαστικά πρόκειται για μεταγραφή εκείνων των πολιτικών και διπλωματικών «γραμμών» του παρελθόντος στο σκηνικό του σήμερα. Ο απλοϊκός στη σύλληψή του αμερικανικός αντικομμουνισμός που εφαρμόστηκε τότε, τελικά δεν επαρκούσε για να αντιμετωπίσει τη σοβιετική απειλή μέσω της πολιτικής ανάσχεσης. Έτσι, οι ΗΠΑ ήταν υποχρεωμένες να εφαρμόζουν κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμητο, προκειμένου να ανακόψουν την κομμουνιστική επέκταση. Παράβλεπαν όμως σε βαθμό απελπισίας την παράμετρο των ενδογενών συνθηκών κάθε λαού, που τελικά τον έσπρωχνε προς τον κομμουνισμό, και θεωρούσαν ότι όλα τα φαινόμενα ήταν αποκλειστικά απότοκος μηχανορραφιών των ξένων κομμουνιστικών κυβερνήσεων. Τελικά, η πολιτική των ΗΠΑ οδηγείτο συχνά σε έναν στείρο αντικομμουνισμό. Κάτι ανάλογο φαίνεται ότι συμβαίνει και σήμερα. Η Δύση οδηγείται επίτηδες σε έναν στείρο αντιΡωσισμό. Και αν λάβουμε ως δεδομένο την από καιρό ηθική εξάντλησή της, η Δύση αδυνατεί να προσδιορίσει πειστικά εκείνες τις ηθικές αρχές με τις οποίες θα αιτιολογήσει τις θέσεις και τα συμφέροντά της, αφού η ίδια τις έχει καταπατήσει όλες, και μάλιστα όχι μόνο μία φορά. Αμέσως οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τα σημερινά, είναι προφάσεις εν αμαρτίαις για τα αυριανά.
7. Κι ενώ οι «μεγάλοι» έχουν τα δικά τους σχέδια για τη μοιρασιά της ισχύος, ο απλός άνθρωπος στέκει αμήχανος μπροστά στην προοπτική του ολέθρου. Η αμηχανία όμως αυτή δεν μεταφράζεται σε κάτι το αξιοσημείωτο. Πρόκειται για μια παροδική αφλογιστία ή μήπως είναι κάτι βαθύτερο; Μήπως το Πνεύμα έχει εκπέσει τόσο πολύ στις μέρες μας που υπέκυψαν όλα κάτω από την στιβαρή κορμοστασιά της ωμότητας;
8. Το μόνο βέβαιο είναι ότι άπαντες κατανοούν ότι κάτι το κοσμοϊστορικό συμβαίνει στις μέρες μας. Ακόμα και οι ακαλλιέργητες ψυχές το εντοπίζουν και το συζητούν. Ψηλαφίζουν τα γεγονότα προσπαθώντας να εξάγουν ένα ή δύο σκόρπια συμπεράσματα, συνήθως με τρόπο ανεπιτυχή, αφού, κατά που είπαμε, είναι ψυχές άσκαφτες από το υνί του Πνεύματος. Τόσο εμφανής είναι όμως ο κλονισμός του εσωτερικού μετάλλου του ανθρώπου, τα εξωτερικά στοιχεία της κρίσεως είναι πλέον τόσο εξόφθαλμα και τόσο κραυγαλέα, που ακόμα και οι πλέον αμαθείς μπορούν να αισθανθούν τους κραδασμούς της ύπαρξης, όπως ακριβώς αισθάνεται κανείς το έδαφος να τρίζει κάτω από τα πόδια του την ώρα του σεισμού. Δεν έμαθε ωστόσο να ερμηνεύει ο αγεώργητος άνθρωπος. Δεν έμαθε γιατί εδώ και δεκαετίες είναι αποξενωμένος μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Και μη μπορώντας να ερμηνεύσει, ρέπει προς τον χθαμαλό κόσμο των ενστίκτων και της δοκησισοφίας. Μα ακόμα κι έτσι, αντιλαμβάνεται ενστικτωδώς η ζωηρή πνοή του Πνεύματος ότι η ώρα είναι περασμένη. Όση καταπίεση κι αν δέχτηκε, όσες ψυχολογικές επιχειρήσεις και αν ασέλγησαν πάνω στο κορμί της, εκείνη κρούει μετ’ επιτάσεως τον κώδωνα του κινδύνου: Ο χρόνος δεν θα μας φτάνει ποτέ, πόσο μάλλον όταν η Ιστορία βιάζεται να τρέξει προς τα εμπρός, πάνοπλη και ατρόμητη, έχοντας μια μόνιμη τραγικότητα να τη συντροφεύει.
9. Δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί ο άνθρωπος της Δύσης, ενώ πνίγεται σχεδόν από πληροφορία και πανίσχυρα πνευματικά εργαλεία, μένει τόσο άνους και τόσο λιποβαρής ως προς την κριτική του σκέψη. Γιατί άγεται και φέρεται τόσο εύκολα από τα κέντρα που καθορίζουν την κοινή γνώμη; Δεν έχει σωρεύσει τίποτα από την εμπειρία του παρελθόντος; Ή μήπως έχασε τελείως την επαφή του με το παρελθόν αφού μονίμως προσδοκά τη σωτηρία του από το μέλλον;