Δικαιοσύνη και πολιτική
2023-05-03 19:21
Όταν γεννιέται μια μικρή αντιλόπη είναι μέσα στις πιθανότητες να θανατωθεί κατευθείαν από μια λεοπάρδαλη που καραδοκεί. Αυτό θα το ονομάσουμε ατυχία ή αδικία; Θα πούμε ότι η λεοπάρδαλη είναι "κακή"; Ή ακόμα, όταν σε μια γέννα λύκαινας τα πιο ρωμαλέα κουτάβια διώχνουν από τη θηλή το αδύναμο αδελφάκι, και αυτό τελικώς καταλήγει να τρώγεται από τη μητέρα του για να μπορέσει να κατεβάσει γάλα προκειμένου να θρέψει τα υπόλοιπα, θα το ονομάσουμε αυτό αδικία;
Ακούμε συχνά την έκφραση "είναι άδικο" ή "ο τάδε χαραμίστηκε άδικα".
Μόνο ο άνθρωπος βιώνει και κατανοεί την αδικία. Γιατί η ζωή είναι άδικη από τη στιγμή που την μέτρα η συνείδηση και όχι το ένστικτο. Έτσι, αν το νεογέννητο του ανθρώπου πεθάνει από αμέλεια ή ακηδία ή αν τα υπόλοιπα αδέλφια στερήσουν το φαΐ από το πιο αδύναμο μέλος της οικογένειας προς ίδιον όφελος, τότε ναι, μπορούμε να μιλήσουμε για άδικο. Διότι το συμβάν εγγράφεται στη συνείδηση μας και την διεγείρει. Την αναγκάζει να πάρει μια θέση. Την ωθεί προς μια ηθική απόφαση. Επιδοκιμασίας για κάποιους, αποδοκιμασίας και καταδίκης για κάποιους άλλους. Συνήθως βέβαια η απόφαση του εσωτερικού λογοκρίτη προκρίνει το δίκαιο του αδυνάτου. Έστω και αν μένει ανομολόγητη αυτή η απόφαση. Τούτο το δίκαιο του αδυνάτου προσπαθούν να θεσπίσουν οι κοινωνίες που είναι περισσότερο προηγμένες ανθρωπιστικά. Οι κοινωνίες όμως που είναι περισσότερο προηγμένες φατριαστικά, προσπαθούν να θεσπίσουν το δίκαιο μεταξύ των ισχυρών αδιαφορώντας για τους πληβείους.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν συνείδηση. Ακόμα και οι πλέον "ασύνειδοι". Η έννοια του δικαίου κατέχει πανανθρώπινη αναγνώριση ακριβώς επειδή όλοι είμαστε άνθρωποι. Στη ζωή όμως του ανθρώπου δεν υπάρχει δικαιοσύνη. Υπάρχει μόνο ένα διαρκές αίτημα για δικαιοσύνη που εκκρεμεί. Μάλιστα, σε χώρες όπως είναι η δική μας, όπου διαρκώς η δικαιοσύνη κατακρεουργείται στην κλίνη του Προκρούστη, την θέσαμε, ήδη από την αρχαιότητα, ως την κορωνίδα των αρετών. Όλα τα φιλοσοφικά συστήματα των προγόνων μας έχουν τη δικαιοσύνη ως την υπέρτατη αρετή, τη μέγιστη αξία της πόλης και του ατόμου. Ίσως να αντελήφθησαν ότι η ιδιοσυγκρασία του Έλληνα δεν μπορεί ποτέ να την πλησιάσει στην ατόφια της μορφή. Και τη θεοποίησαν. Ως γνωστόν, πολλές φορές μας ορίζουν τη σκέψη όλα εκείνα που ποτέ δεν έχουμε και θα θέλαμε να αποκτήσουμε. Δεν ξέρω αν είμαστε ανίκανοι να γίνουμε δίκαιοι. Ξέρω όμως ότι κάποιες λύσεις είναι μπροστά μας και από συμφέρον επιλέγουμε να μην τις "δούμε". Αν αυτό μας κάνει άδικους, δεν το ξέρω στον απόλυτο βαθμό. Ίσως μας κάνει "πολιτικούς" χαμηλών αξιώσεων και ανακόλουθους. Από την άλλη πάλι, ίσως κάποια στιγμή πρέπει να αφήσεις "τους νόμους να κοιμηθούν" κατά τη ρήση του αρχαίου Αγισηλάου για να μπορέσεις να ισχυροποιήσεις τη θέση σου. Για να μην οδηγηθείς στην "αυτοχειρία". Ακόμα και η άτεγκτη εφαρμογή των νόμων καταντά αδικία μετά από ένα σημείο...
Την λύση, ιστορικά, τη δίνει ο εμπνευσμένος πολιτικός ηγέτης. Αυτός που έχει την υψηλή "τέχνη" να αποφασίζει ad hoc για το πώς να απονέμει δικαιοσύνη. Ενδεχομένως να μην υπάρχει κάτι τέτοιο σήμερα στη χώρα μας. Όλα στην πολιτική ζωή του τόπου φαίνεται πως βγαίνουν μέσα από προδιαγραφές που καθορίζει το ίδιο ISO. Αυτός είναι ο "καλός", εκείνος ο "κακός" και ο άλλος ο "άσχημος". Ή κατά τον θυμόσοφο λαό μας "άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς".
Βλέπω πολύ συχνά ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Βλέπω εκπομπές άλλων χωρών. Αν δεχτούμε ότι και εκεί υπάρχει κατευθυνόμενη δημοσιογραφία και στρατευμένη πολιτική, ότι και εκεί υπάρχει σαπίλα, τότε μετά λύπης μου οφείλω να παραδεχτώ ότι εδώ είμαστε μια χωματερή. Είμαστε το σκηνικό που εκτυλίσσεται κάποιο "σπαγγέτι" γουέστερν με πρωταγωνιστές τον Κλιντ Ίστγουντ, τον Λι Βαν Κλιφ και τον Ελάι Γουάλας, πού όλοι τσακώνονται για το ποιος θα πάρει πρώτος το σεντούκι με τις χρυσές λίρες στον σημαδεμένο τάφο...